لیست محتوایی که در این صفحه می خوانید
صرافی غیر متمرکز (Decentralized exchanges) یا به‌اختصار دکس (DEX)، پلتفرم هایی هستند که معامله گران در بازار ارز دیجیتال با استفاده از آن‌ها می‌توانند به صورت همتا به همتا (P2P) و بدون نیاز به کنترل یک نهاد واسط روی دارایی‌های آن‌ها به خرید و فروش ارز دیجیتال بپردازند. این تراکنش‌ها به صورت خودکار توسط کدهایی که قراردادهای هوشمند نامیده می‌شوند اجرا می‌شوند. این کاملا متضاد مفهومی است که در حالت معمولی صرافی ارز دیجیتال شاهد هستیم. دکس ها به منظور حذف نهاد ثالث برای انجام معاملات در یک صرافی متمرکز و با مدیریت متمرکز ایجاد شده‌اند.
صرافی غیر متمرکز P2P هستند. یعنی فروشنده ها و خریداران به صورت مستقیم بهم متصل می شوند. این صرافی ها به کلید خصوصی (private key) کیف پول ارز دیجیتال افراد دسترسی ندارند و اکثراً غیر حضانتی (non-custodial) محسوب می شوند. کلید خصوصی رمزنگاری پیشرفته ای است که امکان دسترسی افراد به دارایی های دیجیتال خود را فراهم می کند. کاربران به محض ورود به یک صرافی ارز دیجیتال با کلید خصوصی اختصاصی، به دارایی های خود دسترسی پیدا می کنند. برای ورود به این صرافی ها نیازی به اطلاعات خصوصی مانند اسم یا آدرس نیست و حریم خصوصی افراد محترم شمرده می شود.
ابداعاتی مانند بازار ساز خودکار (AMM)، مشکل تأمین نقدینگی در دکس ها را حل کرده و موجب رشد فضای امور مالی غیر متمرکز یا DeFi شده است.
صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟
یک صرافی غیر متمرکز مثل پنکیک سواپ برای اجرای سفارش‌های تریدرها به جای تکیه بر یک نهاد متمرکز، از قراردادهای هوشمند استفاده می کنند.
در مقابل صرافی متمرکز به وسیله یک سازمان مرکزی مانند بانک و یا نهادهای دیگر که به دنبال ارائه خدمات مالی و دریافت سود هستند، مدیریت می شوند. خدمات یک صرافی متمرکز مانند کوینکس با خدمات بانکی قابل مقایسه است. بانک دارایی های مشتریان خود را نگهداری کرده و گردش مالی را آسان تر می کند. صرافی غیر متمرکز به کاربران اجازه می دهد از طریق کیف پول خود، مستقیماً با کمک قراردادهای هوشمند تعریف شده توسط پلتفرم معامله کنند. در این حالت افراد مستقیم به پول خود دسترسی دارند و مدیریت می کنند. در این حالت کاربران مسئول دارایی های خود بوده و در صورت گم کردن کلید خصوصی یا انتقال اشتباه پول، نمی توانند از صرافی مطالبه ای داشته باشند.
دکس های معروف بر اساس بلاکچین هایی ساخته شده اند که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می کنند. بیشتر این صرافی‌های غیرمتمرکز روی بلاکچین اتریوم ایجاد شده اند.
عملکردهای صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال
اگر صرافی را در قالب یک قرارداد هوشمند در بستر یک شبکه بلاکچین راه‌اندازی کنیم، یک محصول دیفای، به نام صرافی غیر متمرکز یا DEX ایجاد کرده‌ایم. فعالیت در این صرافی‌ها نیازی به احراز هویت ندارد، کنترل دارایی در اختیار کاربر خواهد بود و هیچ کس نمی تواند برخی از افراد را به دلیل ملیت آن‌ها محدود کند.
سه نوع اصلی این صرافی ها عبارتند از: بازارسازهای خودکار یا AMMها، دکس های با دفتر سفارش و دکس های تجمیع کننده نقدینگی. در هر سه این صرافی های غیر متمرکز کاربران می توانند مستقیماً با کاربران دیگر از طریق قراردادهای هوشمند مرتبط شوند.
بازار ساز خودکار یا AMM
بازارساز خودکار، نوعی مکانیزم برای استفاده در صرافی های غیر متمرکز است که از فرمول های ریاضی برای تعیین قیمت یک توکن استفاده می کند. در این نوع صرافی ها از استخرهای نقدینگی برای تأمین نقدینگی مورد نیاز معاملات استفاده می شود. درصد نسبی هر توکن در استخر قیمت تئوری دارایی مورد نظر را تعیین می کند. نقدینگی این استخرها توسط سرمایه گذاران و هولدرها که در استخرها سهام گذاری یا استیکینگ کرده اند، تأمین می شود.
کاربران از طریق سپرده گذاری دارایی و تأمین نقدینگی در استخرها کسب سود می کنند. این سود در حقیقت درصدی از کارمزد تراکنش های صورت گرفته در آن استخر است.
بازارسازهای خودکار بر اساس مقدار پول قفل شده در قراردادهایشان رده بندی می شوند. وقتی مقدار نقدینگی موجود در استخر کافی نباشد لغزش قیمتی اتفاق می افتد. لغزش قیمتی به این معناست که خریدار یک توکن قیمتی بیش از قیمت بازار را می پردازد. این موضوع برای سفارش ها بزرگ و در استخرهای کوچک شایع تر است؛ چراکه تناسب قیمتی دو توکن که عددی از پیش تعیین شده است باید ثابت بماند.
تأمین کنندگان نقدینگی این استخرها نیز با ریسک هایی مانند ضرر ناپایدار مواجه هستند. این پدیده زمانی رخ می دهد که یکی از جفت ارزهای موجود در استخر افزایش قیمت غیرمعمولی در بازار داشته باشد. از آنجا که قیمت در این استخرها در ابتدا تحت تأثیر بازار نیست، آربیتراژ توکنی که قیمت بالاتری تجربه کرده، صورت می گیرد و تعداد این توکن ها در استخر کم تر می شود و تأمین کنندگان نقدینگی درصد کمتری از توکنی را که قیمت بالاتری دارد خواهند داشت. نتیجه اینکه بخشی از سود بالقوه ای که از عدم استیک آن دارایی می توانستند کسب کنند از دست می رود. البته با سودی که از استیک کسب می کنند معمولاً این ضرر پوشش داده می شود.
صرافی غیر متمرکز با دفتر سفارش
اولین نسل ازصرافی غیر متمرکز صرافی‌های با دفتر سفارش بودند. این دکس ها که از صرافی های متمرکز الگوبرداری شده بودند، همه سفارش‌ها خرید و فروش ثبت شده برای یک جفت ارز را ثبت می کردند.
دفتر سفارش در یک صرافی غیر متمرکز دو نوع آنچین یا درون زنجیره‌ای و آفچین یا بیرون بلاکچین است. در نوع آنچین سفارش‌ها باز روی بلاکچین ثبت شده و دارایی فرد در کیف پول شخصی اش نگهداری می‌شود. در مقابل، صرافی غیر متمرکز آفچین سفارش‌ها را در دفاتر بیرون از بلاکچین نگهداری کرده و فقط معاملات را روی بلاکچین اجرا می‌کنند. دلیل این کار کاهش هزینه ها و افزایش سرعت تراکنش ها است.
شایان ذکر است که دکس های با دفتر سفارش از کمبود نقدینگی رنج می برند. چراکه دکس های آنچین به‌خاطر انجام تراکنش‌های درون زنجیره‌ای کارمزدهای بیشتری را طلب می کنند و به همین جهت در مقابل صرافی های متمرکز مزیت رقابتی چندانی ندارند. از طرفی صرافی غیر متمرکز آن قرارداد ها واریز شوند.
صرافی غیر متمرکز – تجمیع کننده نقدینگی
صرافی غیر متمرکز تجمیع کننده نقدینگی از پروتکل های مختلفی برای تأمین نقدینگی استفاده می کنند. این صرافی های غیر متمرکز به منظور کاهش لغزش قیمتی سفارش های بزرگ، بهینه کردن قیمت و کارمزدهای تبدیل و پیشنهاد بهترین قیمت به معامله گران در کوتاه ترین زمان ممکن نقدینگی را از دکس های مختلف جمع آوری کرده و درواقع در بین دیگر دکس‌ها لینک ایجاد می کنند.
دو هدف دیگر دکس های تجمیع کننده کاهش اثر قیمتی و تعداد تراکنش های انجام نشده است. برخی از این صرافی غیرمتمرکز ها از نقدینگی صرافی های متمرکز نیز استفاده می کنند.
چگونه از صرافی غیر متمرکز استفاده کنیم؟
استفاده از صرافی غیر متمرکز بسیار ساده است و حتی نیازی به فرایند ثبت نام معمول در صرافی های متمرکز را هم ندارد. تنها کافی است که یک کیف پول که قراردادهای هوشمند شبکه بلاکچین دکس مورد نظرتان را پشتیبانی می کند، نصب کنید. همچنین نیازی به احراز هویت و مدارک خاص و حتی ایمیل نیست. هرکسی با یک گوشی و اتصال به اینترنت قادر است از این صرافی ها استفاده کند.
دکس ها معمولاً با کیف پول هایی که در قابل افزونه به مرورگرها اضافه می شوند، مانند متامسک، سازگار هستند. بعد از انتخاب والت و واریز وجه به کیف پولتان از طریق یک پاپ آپ (pop-up ) یا تب “Connect Wallet” در گوشه بالای وبسایت دکس ها به صرافی غیر متمرکز موردنظر خود وصل شده و ترید را شروع می‌کنید.
مزایای استفاده از صرافی غیر متمرکز
برخی معامله ها روی یک صرافی غیر متمرکز ممکن است به خاطر کارمزد تراکنش ها گران باشند. با این وجود این صرافی ها مزایای متعددی دارند که در ادامه به چند مورد می پردازیم.
در دسترس بودن توکن ها
در صرافی متمرکز توکن ها باید فرایند تأیید صلاحیت برای لیست شدن در صرافی را طی کنند. اما در صرافی غیر متمرکز هر توکن ضرب شده روی بلاکچین به راحتی قابلیت لیست شدن دارد. این موضوع گرچه خطر اسکم ها (scam) را افزایش می دهد، ولی امکان خرید سریع تر توکن‌ها قبل از لیست شدن در صرافی های متمرکز را نیز فراهم می کند.
ناشناس بودن
متقاضیان برای استفاده از این صرافی نیازی به ثبت نام، احراز هویت و حتی ایمیل ندارند و حریم خصوصی آن‌ها حفظ می شود.
در صورت هک شدن این صرافی ها تریدرها چندان متضرر نمی شوند چون پولشان در کیف پول شخصی خودشان نگهداری می شود و تنها افرادی که در استخرها تأمین نقدینگی کرده اند ضرر خواهند کرد. درصورتی که در صرافی متمرکز دارایی همه افراد تحت خطر قرار می گیرد.
کاهش ریسک طرف مقابل
«ریسک پیش‌فرض / Counterparty Risk» و ریسک طرف مقابل زمانی اتفاق می افتد که شخص دیگری که درگیر معامله است، سهم خود را در به سرانجام رسیدن معامله انجام نمی دهد. در دکس‌ها چون همه‌چیز بر پایهٔ قرارداد هوشمند بوده و به صورت خودکار اجرا می شود، این ریسک وجود ندارد.
علیرغم مزایای بسیار، صرافی های غیرمتمرکز با چالش هایی مانند دانش ناکافی افراد، آسیب پذیری قراردادهای هوشمند و لیست شدن توکن‌ها بدون بررسی قبلی مواجه است.
دانش ناکافی افراد در زمینه صرافی غیر متمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز با استفاده از کیف پول‌های ارزهای دیجیتال قابل استفاده هستند. افراد نه‌تنها باید با نحوه‌ی استفاده از این کیف پول‌ها آشنا باشند، بلکه باید مسائل امنیتی مرتبط با حفظ دارایی‌های خود را نیز یاد بگیرند.
همچنین ارز مورداستفاده در شبکه های بلاکچین مختلف با هم متفاوت است. بنابراین افراد علاوه بر نحوه استفاده از کیف پول باید در مورد نحوه‌ی واریز توکن صحیح به والت خود نیز آموزش ببینند. به‌علاوه مدریت بحث‌هایی مانند لغزش قیمت، اثر قیمت و ضررهای ناپایدار نیز به دانش کافی نیاز دارد.
بدون داشتن اطلاعات کافی، استفاده از این صرافی ها می تواند با خطر از دست دادن سرمایه همراه باشد.
آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند روی بلاکچین هایی مانند اتریوم، اوپن سورس بوده و هر فردی می تواند کدهای مرتبط با آن‌ها را مشاهده کند. مشکل اصلی خود انسان است. اگر کدهای این قراردادها اشتباهی داشته باشند سرمایه ازدست رفته با اجرای آن‌ها غیر قابل بازگشت خواهد بود.
هرکسی می تواند یک توکن ساخته و آن را در یک صرافی غیر متمرکز لیست کند. این موضوع خطر کلاهبرداری را به شدت افزایش می دهد. برخی دکس ها برای پوشش این ریسک از کاربران می خواهند تا قرارداد هوشمند توکنی که می خواهند بخرند را خودشان تأیید کنند. این راه حل تنها برای کاربران با تجربه جواب می دهد.
توسعه صرافی غیر متمرکز
اولین دکس ها در سال 2014 ظهور کردند. با این وجود گسترش آن ها تا زمان ابداع بازارسازهای خودکار و حل مشکلات نقدینگی به تأخیر افتاد.
این صرافی ها امروزه به کاربران اجازه می دهند تا از اهرم معاملاتی در خرید و فروش های خود استفاده کنند، با وام دادن پول خود درآمد غیر فعال کسب کنند یا با تأمین نقدینگی استخرها سود کارمزد به دست آورند.
از آنجا که این صرافی ها روی قرارداد های هوشمند بنا شده اند ممکن است در آینده در زمینه های بیشتر قابل استفاده باشند.
بهترین صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال
از زمان شروع به کار اولین صرافی غیر متمرکز در 2014 تاکنون، ده ها دکس ساخته شده اند. در ادامه چند تا از مهم ترین صرافی های غیر متمرکز را معرفی می کنیم.
1- dydx
صرافی غیر متمرکز dYdX بر اساس قراردادهای هوشمند و روی بلاکچین اتریوم ساخته شده است. این صرافی درواقع یک پروتکل مارجین تریدینگ است. از ویژگی‌های این صرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارای پروتکل وام دهی و وام گرفتن است.
- از قراردادهای آنی، فیوچرز و بدون سررسید پشتیبانی می‌کند.
- توکن آن DYDX است و هنگام نوشتن مقاله مارکت کپی معادل 110 میلیون دلار دارد.
2- panckaceswap
صرافی غیرمتمرکز پنکیک سواپ روی شبکه اسمارت چین بایننس ساخته‌شده است. ویژگی‌ها:
- یک بازار ساز خودکار است.
- توکن اختصاصی آن کیک (CAKE) است.
- امکان استیکینگ برخی ارزها در این دکس فراهم است.
- با تأمین نقدینگی این صرافی می‌تواند از سود کارمزدها بهره مند شد.
3- uniswap
صرافی غیر متمرکز یونی سواپ یک بازار ساز خودکار روی شبکه‌ی بلاکچین اتریوم است. ازجمله ویژگی های این صرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- امکان استیک کردن در این صرافی فراهم است و می‌توان از این طریق درآمد غیر فعال کسب کرد.
- دارای توکن حاکمیتی uni است که برای شرکت در رأی گیری های مربوط به پروژه کاربرد دارد.
- می توان با تأمین نقدینگی استخرها تا 0.3 درصد از هر تراکنش کارمزد دریافت کرد.
4-1inch
- این صرافی یکی از دکس های تجمیع کننده محسوب می شود و با استفاده از API برای یافتن بهترین مسیر مبادله توکن ها با وصل شدن به سایر دکس ها، امکان ایجاد سفارش های محدود (خرید در قیمت از قبل تعیین‌شده) را فراهم می کند. برخی از ویژگی های این صرافی عبارتند از:
- دارای توکن 1INCH برای حق رای و تأمین نقدینگی است.
- این صرافی به‌عنوان تجمیع کننده کارمزدی برای مبادله توکن ها دریافت نمی کند.
- قابلیت استیکینگ در این صرافی وجود دارد.
5- sushiswap
دکس سوشی سواپ یک فورک صرافی یونی سواپ است و ازاین رو بسیاری از ویژگی‌های یونی سواپ را دارد. ازجمله ویژگی های این صرافی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احتمال ضرر ناپایدار در این صرافی به دلیل جدید بودن آن وجود دارد.
- 25 درصد از کارمزدهای صرافی به تأمین کنندگان نقدینگی استخرها داده می شود.
- با هولد کردن توکن اختصاصی شبکه یعنی SUSHI می توانید در مورد آینده پروژه رای دهید و همچنین 0.05 درصد از کارمزدها را به عنوان پاداش دریافت کنید.
منابع: cointelegraph.com
بدون کامنت